Mevleviler ve Sema Ayinleri

7-17 Aralık arası günler (MEVLANA HAFTASI) olarak kutlanır. Bu haftaya ŞEB-İ ARUS haftası da denilir.

Sema veya Sama, Mevlevi sufilerin musiki nağmelerini dinlerken sesi ve anlamı işitmesi, vecde gelip hareket etmesi ve kendinden geçip dönmesi anlamında bir tasavvuf terimidir. Arapçada “işitmek” anlamındaki semi kelimesinden gelir ve mecazi olarak “şarkı, nağme, musiki, raks” anlamlarındadır.

Hazret-i Mevlâna’dan bahsedilince akla gelen hususlardan biri de SEMA’DIR. Bunun için, öncelikle “SEMA”nın ne olduğunu bilmekte yarar vardır. MEVLEVİLERE AİT BİR ÂYİN ŞEKLİ OLAN SEMA, KÂİNATTA MEVCUT TÜM VARLIKLARIN DÖNMEKTE OLUŞLARINI ESAS ALIR. Bütün varlıkların aşk ve şevkle “HER ŞEY ASLINA DÖNER” esprisi içinde YÜCE ALLAH’A yönelerek döndükleri tasavvur edilir. SEMA DA, BU ESPRİ VE ANLAYIŞ İÇİNDE HAKKA YAPILAN MANEVİ BİR YOLCULUK OLARAK YORUMLANIR.

“Sema âyinleri ‘Naat-ı Şerif’in okunmasıyla başlar. ‘Ol’ emrini temsil eden kudüm sesinden sonra, ney taksimi başlar. Ney, kâinata ruh verilmesinin temsil edilmesidir. Sonra ‘Devr-i Veled’ başlar. Birinci devir Allah’ın; bütün cansız varlıkları, ikinci devir bitkinin, üçüncü devir ise hayvanların yaratışını anlatır. Şeyh, birinci selamın başlamasıyla hırkalarını çıkaran semazenlerle görüşür ve semazenler sıraya girer. Bu insaniyete doğuşu temsil eder. Semazenlerin giydiği kıyafetler, nefislerinin ölümünü temsil eder. Semaya başladıktan sonra sağ elin yukarıya, sol elin aşağı dönük olacak şekilde kolların iki yana açık olması, ‘Hak’tan alır halka dağıtırız, kendimize bir şey mal etmeyiz’ anlamına gelir. Semazenler, gezegenlerin hem kendi çevrelerinde, hem de güneşin etrafında döndükleri gibi dönerler. Semâzenlerin başlarındaki külâh, mezar taşına, sırtlarındaki hırkalar mezara, tennûre ise kefenine işarettir. Onlar dünyadan soyunmuş, gayb âleminin aşk pervaneleridir. Semahânenin sağ tarafı görünen, bilinen âlemdir, solu da görünmeyen bilinmeyen mana âlemi olarak yorumlanır.”

“SEMA’NIN NE ANLAMA GELDİĞİ” hakkında sunduğumuz bu kısa bilgiden sonra, günümüzde yapılan SEMA GÖSTERİLERİNE GELELİM. Bu işi, tiyatro gösterisine çeviren ekipler darılmasınlar amma, SEMA’DA ASIL OLAN RUH’TUR. Gösteriş için yapılan işlerde RUH OLMAZ!

Sema hali, aslında bir cezbe halidir. Cezbenin ne zaman geleceği belli değildir. Gelebilir de, gelmeye bilir de! Günümüzde oluşturulan ekipler tarafından düzenlenen SEMA GÖSTERİLERİ, İŞİN RUH YANINI DEĞİL, RUHSUZ YANININ TEZAHÜRÜDÜR. Hazret-i Mevlâna zamanında, özel olarak SEMA AYİNLERİ düzenlenmemiştir. Meclislerin, ruhani atmosferi içinde cezbeye kapılarak sema kendiliğinden başlatılmıştır. Mevlâna’nın dervişleri, SEMA YAPMAK İÇİN DEĞİL, aşka geldikleri için kalkıp dönmeğe başlamışlardır. AŞK HALİ, ISMARLAMA GELMEZ. YAŞANAN BİR HÂLDİR. AŞKSIZ SEMA ÂLEMLERİ İSE, RUHSUZDUR. Bu gerçekleri bilmekte de yarar vardır.

7-17 Aralık günleri arasında icra edilen MEVLANA HAFTASI kutlu olsun derken, yazımızı Halk Şairimiz Ahmet Arıtürk’ün Hazret-i Mevlana’nın Mesnevi adlı eserinden kısa bir çevirisini sunarak noktalıyoruz:

DİNLE Kİ NEY’DEN NASIL ŞİKÂYET ETMEKTEDİR

AYRILIK DERTLERİNİ DİLE GETİRMEKTEDİR

NEY DER Kİ KAMIŞLIKTAN KOPARILALI BERİ

FERYADIM İNLETMEKTE KADIN VE ERKEKLERİ

AYRILIKLAR BAĞRIMI PARÇA-PARÇA ETSİN Kİ

ANLATMAM MÜMKÜN OLUR AŞKIN DERDİNİ BELKİ

BİL Kİ HER KİM ASLINDAN AYRILACAK OLURSA

HEP BEKLER DURUR ARTIK, HASRET KALIR VUSLATA

HER MECLİSTE AĞLAMAK OLMUŞTUR BENİM İŞİM

İYİLER, KÖTÜLER DE ARKADAŞIM, KARDEŞİM

BANA DOST OLUR HERKES KENDİ ZANNINA GÖRE

SOHBETLERİMDEN BİR ŞEY ÖĞRENMEK DİLEĞİYLE