Nöbetçi Eczaneler
Bu gerçekten yola çıkarak ve Eylül ayına girmişken, İlimizin gezilip görülmesi gereken yerlerini tanıtmak açısından özet olarak ve ara başlıklar halinde turistlerin dikkatlerine sunuyoruz:
TAŞBAŞI (RAS-IL HACAR)
Siirt İlçe Merkezinin güneyinde 4 kilometre uzaklıktaki yoldan Botan Vadisi’ne bakan dik yamaçtadır. Bu mağaranın milattan önceki dönemlere ait olduğu söylenir. Nergis çiçekleri ilkin bu mağaranın bulunduğu sarp kayalıklarda açtığı için, bahar mevsiminde çiçek toplamak için giden gençlerle dolar, taşardı. SİİRTLİ GENÇLER AÇISINDAN RAS IL HACAR, BİR NEVİ AŞK MABEDİYDİ!
BOTAN ÇAYI (ULU ÇAY) VEYA (MAYLIKBİR)
Siirtçe lisanında adına (MAYLIKBİR) denilen, resmi adı ULUÇAY olan ve yaygın adıyla BOTAN olarak bilinen bu akarsu Türkiye’nin dördüncü büyük su toplama alanıdır. Botan Çayı vadisi Türkiye’nin en dik ve sarp vadilerindendir. Yılın belli dönemlerinde Botan Çayında rafting ve kano sporu yapılmaktadır. Botan çayı üzerinde son yıllarda barajlar kurulmakta olup, kurulacak baraj sayısının bir düzineyi geçebileceği belirtilmekte.
Siirtlilerin balık avlama için en çok gittikleri, yılda en az 5-10 kişinin boğulduğu akıntısı yüksek bir su. Dicle Nehriyle birleşir ve suları Şaddül Arab’a kadar ulaşır.
TÜRBE HÖYÜK KAZILARI
Siirt İl Merkezinde 30 kilometre uzaklıkta, Eruh yolu üzerindedir. Botan çayının kıyısında oldukça geniş bir alana yayılmış bir yerleşim yeridir. Bu türbe höyükteki kazılarda çanak, çömlek ve bileziklerin yanı sıra akat dilinde yazılmış kil tabletler bulunmuştur.
ÇARPIRAN (DÖRT ULULULAR) KÖPRÜSÜ
Baykan ilçesinin 3 kilometre doğusunda, Bitlis çayı üzerinde. Kesme taş ve moloz taştan yapılan köprünün 16-17 yüzyıla tarihlendiği düşünülmektedir. Köprü 2006 yılında restore edilmiştir.
CAS EVLERİ
Siirt’in kendine özgü yapı malzemesi ile yapılan bu evler çevreye zarar vermeyen doğal malzemelerden üretildikleri için çevre dostu yapılardır. Beyaz Şehir Siirt görünümünü bu evlerden almıştır.
Cas evlerin yapımında kullanılan CAS’IN üretildiği adlarına EVETİN denilen ocaklar artık kalmadığı için cas evlerin yapımı sona ermiştir. Şehrin eski kesimindeki cas evler ise zaman içinde yok olacak ve CAS EVLER NOSTALJİ OLACAKTIR.
SABATLAR
Yöreye özgü bir mimari öğeler olan Sabatlar kemer şeklinde olup en büyük özellikleri üzerlerinde ev inşasına izin vermesidir. Sabatlar bizleri yazın güneşin kavurucu sıcağından, kışın kar ve yağmurundan koruyan geçitlerdir.
İNCEKAYA (KORMAS) KALESİ
Şirvan İlçesi’ne bağlı İncekaya köyü hudutları dahilindedir. Bizans döneminde yapıldığı tahmin edilen Kale, Bizans tekfurlarından Selçuklulara geçmiş olup Osmanlılar döneminde barınak olarak kullanılmıştır. Dış görünüşü itibarıyla bir şatoyu andırmaktadır.
DERZİN KALESİ
Baykan İlçesi’ne bağlı Adakale köyü yakınlarındadır. Bizans döneminden kalma oldukça sarp bir tepenin üzerinde inşa edilen kalede bulunan gözetleme kuleleri günümüze kadar gelmiştir.
İRÜN KALESİ
Şirvan İlçesinin 40 kilometre kuzeyindedir. Kalenin bulunduğu dağın eteğinden geçen nehirle yer altı tünel bağlantısı bulunmaktadır.
ŞİRVAN (KÜFRE) KALESİ
Şirvan Merkezinin 4 kilometre doğusundadır. İlçenin eski adıyla anılan kaledir. Doğal bir kayanın üzerinde mevkie hakim olarak yapılan kale adeta bir kartal yuvasını andırmaktadır.
ÇARŞI (EŞ-ŞEYH HASAN-I ASAKİRİ) CAMİİ
Siirt İl Merkezinde olup, ÇARŞI CAMİİ adıyla bilinir. Bu Camaiin Miyafarkin (Silvan) Artuk Oğullarından Melik-üs Salih Nasuruddin tarafından Hicri 663. Miladi 1225 yılında yaptırıldığı belirtilir.Camie ait kitabe maalesef 1939 yılında Cumhuriyet Caddesi açılırken kaybolmuştur. Kitabede: “Melik-izam ve Ecli Nâsır dünya ve din, Mahmud Nisiruddin, Edame Allahu Nasruhu” ibaresi yazılıymış.
Camiin içindeki türbede ‘Eş-Şeyh Hasan-ı Askeri’ adında bir zat yatmaktadır. Cami 1998 yılında yeniden inşa edilmek üzere yıktırılırken, yine maalesef, bu zata ait Türbe’nin yeri de kaybedilmiştir. Camiin muhtelif kesimlerine sembolik olarak sandukalar konulmuşsa da, bu gibi vahim dikkatsizliklerin sonuçları ortadadır.
Asıl üzülecek durum ise, tarihi camiin, adının değiştirilerek, başlatılan restoresini para desteğiylea tamamlayan kişinin babasının adının verilmesi olmuştur. Önce kitabesi, sonra içindeki türbesi kaybettirilen tarihi camii üzerindeki yeni kitabede 2003 yılında yapıldığı izlenimi verilmekte. İşte, millet olarak tarihe verdiğimiz saygının ölçüsü budur!
ULU CAMİİ (CEMEH LIKBİR)
Siirt’in eski kesiminde Karakol Mahallesindedir. Halk arasında (CEMEH LIKBİR=BÜYÜK CAMİ) olarak adlandırılır. Camiin Selçuklu Sultanlarından Mugiuzüddin Mahmut tarafından 1129 yılında yapıldığı belirtilmektedir. Firüze çini işlemelerle süslü tek şerefeli minaresi ve Selçuklu ağaıç oymacılığının en güzel örneklerini barındıran minberi ile Anadolu mimarlık tarihinde önemli bir yere sahiptir. Bu minber günümüzde Ankara Etnografya müzesinde sergilenmektedir.
Defalarca restore edilmiş olup, zaman içinde yer seviyesinden çok düşük bir duruma gelmiş bulunmaktadır.
CUMHURİYET CAMİİ (CEMEH ĞIVOR-IL AĞVAR)
Eski adı (ĞIVOR IL AĞVAR VEYA HADAR-I AHDAR ) olan Camiin adı, Cumhuriyetin ilanı yılında (Cumhuriyet Camii) olarak değiştirilmiştir. Bu camide ayrıca bir medresenin bulunduğu, eğitim ve öğretim yapıldığı da belirtilmektedir. Kim tarafından ve ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. İçindeki hücrede Hazreti İsa’nın havarilerinden Yahova’nın yattığı iddia edilir. Bu açıdan önemli bir ziyaretgahtır.
DEYR MİR YAKUP MANASTIRI
Siirt İl Merkezinin 3 kilometre kuzeyinde bağlık bir mıntıkadadır. Bu yöre, içinde yer alan Kilise dolayısıyla (DEYR) olarak adlandırılır. Siirt’in ünlü bağlarının bulunduğu yerde bulunan Botan Nehrine hakim bir tepe üzerindedir. (Mir Yakup Manastırı) olarak tanımlanan Kilise doğu batı istikametinde uzanmaktadır. Uzmanlar manastırda daha önceden bir kitabenin bulunduğunu ancak, onun da kaybolduğunu belirtmektedirler. Manastır ana kilise, kütüphane, keşiş hücreleri, misafirhane ve yemekhaneden oluşmaktadır.Günümüzde ana kilisenin bir bölüm, keşiş odaları kalıntıları gelebilmiştir.
AYDINLAR (TİLLO) İLÇESİNDEKİ BÜYÜK EVLİYALAR
Tillo (Aydınlar) ilçesinde 40 bine yakın evliya bulunduğu rivayet edilir. Ancak, bu evliyalar içinde bilinenlerin adları şöyledir:
Şeyh Hamza-El-Kebir, Şeyh İbrahim Mücahid, Hazreti İsmail Fakirullah, İbrahim Hakkı Hazretleri, Sultan Memduh Hz. Zemzem’U’l-Hassa (Sultan Memduh’un Eşi), Şeyh Muhammed El-Hazin (Fersaf köyünde), Şeyh Muhammed El-Tomani (Tom Köyünde), Şeyh Hasan El-Fatir (Hz. Ömer soyundan geldiği rivayet edilir), Şeyh Mustafa El-Kürdi, Hoho Hazretleri.
Aydınlar (Tillo) ilçesinde ayrıca adları yukarıda geçen şahsiyetlere ve diğer bir çok tarihi şahsiyete ait tarihi yapılar bulunmaktadır. Bunlar arasında tarihi camiiler de bulunmaktadır. Tillo’da 5 tarihi camii olmak üzere 9 adet camii bulunmaktadır.
AYDINLAR (TİLLO) İLÇESİNDEKİ TARİHİ ESERLERİN YERALDIĞI SERGİ
Aydınlar (Tillo) ilçesinde yaşamış ve genelde dini ilimlerle uğraşmış büyük zevatlara ait yazma eserler, araç ve gereçlerle, hayattayken kullandıkları zati eşyaları vardır.
Başta İbrahim Hakkı Hazretlerine ait (MARİFETNAME) adlı eserin orijinali olmak üzere yine İbrahim Hakkı Hazretlerine ait astronomiyle ilgili araç ve gereçlerle Hazret-i Fakirullah’ın zati eşyalarının mevcut olduğu bir sergi vardır. Bu sergi yıllardan beri Merhum Molla SADULLAH TOPRAK’IN evinde kurduğu müzemsi bir alanda sergilenmektedir.
Sultan Memduh Hazretlerine ait Divan’ın orijinali ise, torunlarından Şeyh Bedrettin Aydın’ın evindedir.
Bilinen ve sergilenen bu eserler haricinde çok sayıda yazma eserler mevcuttur.